رعایت اصول و قواعد نگارشی و املایی در نوشتن متن، یکی از اصلی‌ترین وظایف یک تولیدکننده محتوا و یک نویسنده متن در شرکت‌ها و یا حتی ساده‌ترین کسب‌وکارهای اینترنتی است. غلط‌های نگارشی و املایی مانند هکسره در متن به شدت به اعتبار شما صدمه وارد می‌کند و باعث می‌شود مردم به شما اعتماد نکنند. با ایران درگاه همراه باشید تا تعدادی از این غلط‌های رایج را بررسی کنیم.
۱.هکسره چیست؟ کاربرد درست ه و کسره در نوشتار فارسی محاوره‌ای
هکسره نامی است که بر یک غلط املایی رایج گذاشته شده‌است. مشکل هکسره در نوشتار فارسی در مواقعی رخ می‌دهد که ما به جای کسره اضافه (ـــِ) از «ه/ ـه» استفاده کنیم یا به جای «ه/ ـه» کسره اضافه را به کار ببریم. نمونه این اشتباه را به وفور در پیج‌های اینستاگرامی و پیام‌هایی که به صورت محاوره‌ای نوشته می‌شوند می‌بینید.
این اشکال از این روی به وجود آمده است که ما در زبان فارسی برای صدای e چندین نوع تکواژ داریم. صدای e در انتهای کلمات زبان فارسی دو نمود نوشتاری دارد، اما کاربردهای زبانی متفاوتی برای آن وجود دارد. به همین دلیل ممکن است که در استفاده از «ــِـ» یا «ه/ ـه» اشتباه کنیم و یکی را به اشتباه به جای دیگری استفاده کنیم.
موارد مواجهه با مشکل هکسره
صفت و موصوف یا مضاف و مضافه‌الیه
در ترکیبات وصفی و اضافی بعد از موصوف یا مضاف الیه باید از کسره اضافه (ــِ) بین دو کلمه مورد نظر استفاده کنیم و به کار بردن «ه/ ـه» نادرست است.
کاربرد نقش‌نمای اضافه در صفت و موصوف
اگر کلمه‌ای به عنوان صفت بعد از اسمی اضافه شود، استفاده از «ه» بعد از کلمه موصوف نادرست است.
مثال
درست: حالِ دوستم خوب نیست. نادرست: حاله دوستم خوب نیست.
درست: اون کتاب مالِ منه. نادرست: اون کتاب ماله منه.
درست: چه خیابونِ شلوغی بود. نادرست: چه خیابونه شلوغی بود.
کاربرد نقش‌نمای اضافه در مضاف و مضاف‌الیه
در ترکیبات مضاف و مضاف الیه نیز استفاده از ه برای کلمه مضاف الیه نادرست است.
مثال
درست: کتابِ منو ندیدی؟ نادرست: کتابه منو ندیدی؟
درست: کلاسِ زبان می‌رم. نادرست: کلاسه زبان می‌رم.
درست: فلاسکِ چای رو با خودت بیار. نادرست: فلاسکه چای رو با خودت بیار.
درست: زبانِ سرخ، سرِ سبز می‌دهد بر باد. نادرست: زبانه سرخ، سره سبز می‌دهد بر باد.
حالتی که «ه/ ـه» بخشی از واژه است
از دیگر مواردی که ممکن است با مشکل هکسره در نوشتار فارسی مواجه شویم، حالتی است که «ه/ ـه» جزئی از واژه است و به عنوان حرف اصلی در انتهای کلمه آمده است که به آن «ه غیر ملفوظ» هم گفته می‌شود. در چنین مواردی «ه/ ـه» نباید حذف شود و استفاده از کسره (ــِ) به جای آن نادرست است.
مثال
درست: آفتابه قدیمی نادرست: آفتابِ قدیمی
درست: چشمه آب نادرست: چشمِ آب
در چنین مواردی دو واژه آفتاب و آفتابه و چشم و چشمه با هم اشتباه گرفته می‌شوند و معنای جمله عوض می‌شود.
درست: صد دانه یاقوت، دسته به دسته / با نظم و ترتیب، یک‌جا نشسته نادرست: صد دانِ یاقوت، دستِ به دستِ / با نظم و ترتیب، یک‌جا نشستِ شعر صد دانه یاقوت از مصطفی رحماندوست
به جای فعل «است» و برخی شناسه‌ها و حروف انتهایی برخی واژه‌ها در نوشتن فارسی محاوره
در زبان محاوره‌ای ما به جای فعل «است» یا «هست»، گاهی از صدای e استفاده می‌کنیم. در چنین مواردی نباید از کسره استفاده کرد و باید از «ه» استفاده کنیم.
مثال
درست: حالت چطوره؟ (حالت محاوره جمله «حالت چطور است؟») نادرست: حالت چطورِ؟
درست: چه مردِ خوبیه. (چه مرد خوبی است.) نادرست: چه مرده خوبیِ
درست: امشب تو شهر چراغونه / خونه دیبا داغونه نادرست: امشب تو شهر چراغونِ / خونه دیبا داغونِ بخشی از شعر پریا از احمد شاملو
گاهی در زبان محاوره در انتهای افعال سوم شخص به جای «ـَد» از صدای e استفاده می‌شود. در این مواقع نیز نباید از کسره استفاده کنیم و باید «ه» بیاوریم.
درست: خوب غذا می‌خوره؟ (خوب غذا می‌خورد؟) نادرست: خوب غذا می‌خورِ؟
درست: میتونه حرف بزنه. (می‌تواند حرف بزند.) نادرست: میتونِ حرف بزنِ.
درست: دنیای ما عیونه / هر کی می‌خواد بدونه / دنیای ما خار داره / بیابوناش مار داره / هر کی باهاش کار داره / دلش خبردار داره! (صورت غیر محاوره این ترانه در واقع این‌گونه است: دنیای ما عیان است / هر کسی می‌خواهد بداند / دنیای ما خار دارد / بیابان‌هایش خار دارد / هر کسی با او کار دارد / دلش خبردار دارد! نادرست: دنیای ما عیونِ / هر کی می‌خواد بدونِ / دنیای ما خار دارِ / بیابوناش مار دارِ / هر کی باهاش کار دارِ / دلش خبردار دارِ! بخشی از شعر پریا از احمد شاملو
در محاوره گاهی بعضی کلمات مثلا «اگر»، «مگر» و «دیگر» به صورت «اگه»، «مگه» و «دیگه» نوشته می‌شوند. در چنین مواردی نیز حتما باید از «ه» استفاده کرد.
درست: به نظرم این پرتاب دیگه گُلِه. (به نظرم این پرتاب دیگر گل است.) نادرست: به نظرم این پرتاب دیگِ گلِ.
درست: اگه نه چطور؟ مگه نه؟ (اگر نه چطور؟ مگر نه؟) نادرست: اگِ نه چطور؟ مگِ نه؟
استفاده از تکواژ «ه/ ـه» به عنوان نشانه معرفه
به اسم‌هایی که به فرد یا شیء شناخته شده و مشخصی دلالت دارد معرفه می‌گویند. گاهی در زبان محاوره از تکواژ «ه/ ـه» به عنوان نشانه معرفه استفاده می‌شود. وقتی این «ه» به آخر یک کلمه اضافه می‌شود، یعنی مخاطب می‌داند در مورد چه کس یا چیزی در حال صحبت هستیم.
مثال
درست: با کی داشتی حرف می‌زدی؟ با همون دختره؟ نادرست: با کی داشتی حرف می‌زدی؟ با همون دخترِ!
درست: کیف کوچیکه توی کمد نیست. نادرست: کیف کوچیکِ توی کمد نیست.
بیشتر بخوانید:
۲. جمع بستن غلط اسامی
الف. جمع بستن کلمات فارسی با پسوند جمع مؤنث «ات» عربی.
مثال: گزارشات، سفارشات، دستورات، نمرات، فرمایشات و آزمایشات همگی غلط هستند و باید به صورت گزارش‌ها، سفارش‌ها، مشاهده‌ها، دستورها، نمره‌ها، فرمایش‌ها و آزمایش‌ها نوشته شوند.
ب. جمع بستن کلمات فارسی با پسوند «ین» عربی.
مثال: بازرسین صحیح نیست و باید به صورت بازرسان جمع بسته شود.
پ. جمع مکسر (شکسته) کلمات فارسی با قواعد عربی.
- مثال: استاد یک کلمه فارسی است و جمع بستن آن به صورت اساتید، صحیح نیست و باید به صورت استادان یا استادها جمع بسته شود. همین‌طور کلمه بندر فارسی است و جمع بستن آن به صورت بنادر، صحیح نیست.
۳. استفاده از تنوین پس از کلمات فارسی
افزودن تنوین به کلمات غیر عربی صحیح نیست.
- مثال: کلمات گاهاً، جاناً و تلفناً صحیح نیستند و مثلاً می‌توان به جای آن‌ها از این عبارات استفاده کرد: گهگاه، از نظر جانی، و به صورت تلفنی.
۴. استفاده از قالب کلمات عربی بر روی ریشه غیر عربی
کلمات نقش، کفش و قند همگی فارسی هستند؛ اما غلط مصطلح است که بر وزن فعّال، از این کلمات صفت مبالغه به صورت نقاش، کفاش و قناد ساخته شده است، که برای اسامی مشاغل استفاده می‌شود. هر چند این موارد بسیار پرکاربرد هستند، اما در واقع از نظر زبانی، کلمات صحیحی محسوب نمی‌شوند.
۵. حذف به قرینه لفظی نادرست و استفاده از افعال ناقص
برای پیشگیری از تکرار الفاظ، این امکان وجود دارد که جمله زیر، به شکل بهتری بازنویسی شود.
جمله اصلی
من اتاق را تمیز کرده‌ام، همه لوازم را به دقت در آن چیده‌ام و کلید را هم به ایشان تحویل داده‌ام.
جمله خلاصه، با حذف به قرینه لفظی
من اتاق را تمیز کرده، همه لوازم را به دقت در آن چیده و کلید را هم به ایشان تحویل داده‌ام.
یکی از غلط‌های رایج در نگارش فارسی، استفاده از این حذف به قرینه لفظی، در محل نامناسب است. به طوری که باعث ایجاد افعال ناقص می‌شود.
استفاده نادرست از حذف به قرینه لفظی
من این موضوع را قبلاً گفته و در جلسه آتی نیز، با تأکید بیشتر خواهم گفت.
استفاده درست از حذف به قرینه لفظی
من این موضوع را قبلاً گفته‌ام و در جلسه آتی نیز، با تأکید بیشتر خواهم گفت.
نتیجه گیری
موارد بالا، تعدادی از رایج‌ترین غلط‌های نگارشی و املایی بود که به دلیل عدم آشنایی افراد با ساختار و قواعد جملات روزانه تکرار می‌شوند. تشخیص شیوه درست نوشتن جملات و کلمات در متن نیازمند شناخت درست از ساختار جمله‌ها و املای صحیح کلمات است.
منبع: فرادرس
2 دیدگاه روشن غلط‌های نگارشی و املایی، قاتل اعتبار کسب‌وکار شما
پینگبک: مشتری وارد سایت من می‌شود اما خرید نمیکند! - وبلاگ ایران درگاه ()
پینگبک: ۱۵+۷ مهارت ضروری برای کسب‌وکار اینترنتی - وبلاگ ایران درگاه ()